Meer dan dertig jaar woon ik in Utrecht. Toch ben ik verbaasd hoeveel ruimtelijke kunstwerken er in Utrecht staan, die ik nog nooit gezien heb. Zelfs in mijn eigen wijk waar geen enkel kunstwerk te bekennen is, blijkt de Openbare Basisschool Voordorp met een gekleurd tegelfries verrijkt te zijn door kunstenaar Wim Kok. Het nieuw gepresenteerde dikke boekwerk Beelden in de stad Utrecht geeft een indrukwekkend overzicht. Tijdens de persconferentie krijg ik de kans om het nieuwe werk van Aernout Mik te bewonderen in TivoliVredenburg. Ondertussen vergaap ik mij aan de prachtige nieuwe zalen van het muziekcentrum dat nog niet officieel geopend is en voel me een bofkont. Ik zie de knusse Rondazaal en bovenin Cloud Nine voor jazz, Hertz voor klassiek en Pandora voor dance, een intieme, donkere zaal met paarstinten. Alle zalen zijn verbonden door pleinen en bars. Grote roltrappen brengen de bezoeker naar het volgende niveau. Voordat we het werk van Mik bereiken, rolt het werk van Job Koelewijn onder mijn hand door op de zwarte roltrapband. Koelewijn heeft in zijn Running Cemetry de namen opgenomen van alle artiesten die ooit in Vredenburg hebben opgetreden. In strakke witte letters zie ik Fela Kuti 1938-1997 voorbij komen. Het videowerk van Aernout Mik Zonder titel heeft een prominente positie in TivoliVredenburg. Komend van het centrale plein, de grote, brede houten trap afdalend, staat de bezoeker direct oog in oog met een gigantisch beeldscherm. Verweven met de architectuur van het gebouw is het scherm omgeven door een brede witte lijst, die links breder is. Rechts zit een knik in het scherm waardoor een spannend spel gespeeld wordt met de lichtval. Het beeldscherm bestaat uit twintig grote Sharp-schermen die een loeischerpe kwaliteit afleveren.

Stilte in muziekpaleis

De inhoud van de video (40 min.) is op meerdere lagen zeer passend op deze plek. De kapstok is het werk 4’33 van John Cage. Dit beroemde stuk bestaat uit vier minuten en 33 seconden stilte waarmee Cage de luisteraar bewust wil maken van alle omgevingsgeluiden. De partituur bestaat uit vier lege bladzijden uitgevoerd door het orkest van Asko / Schônberg. De pianist opent de vleugel en zet de stopwatch aan. De muzikanten keren naar binnen voor een minutenlange stilte. Het publiek kijkt en de camera registreert alles. De stilte duurt voort tot het concert voorbij is. Af en toe wordt een bladzijde omgeslagen. De muzikanten gaan staan en nemen het applaus in ontvangst. Mik heeft het muziekstuk ook laten uitvoeren door de metalband Textures. Geloof het of niet; het is echt een ander optreden. Niet alleen is het publiek jonger en in het zwart gekleed. De muzikanten met tatoes en hun vingers geklemd op de gitaarsnaren, hebben het er zichtbaar moeilijk mee. Dat zie je heel goed op een scherm van deze afmeting. Ze frummelen wat met hun haar, kijken wat schichtig om zich heen. Het lijkt alsof de muzikanten van de klassieke uitvoering makkelijker met stilte kunnen omgaan, meer ‘in control’ zijn. Door de manier van filmen van Mik wordt elk zenuwtrekje boven de kaak van de muzikant genadeloos geregistreerd. Zelfs de losse haren op de zwarte kleding van de langharige bandleden van de metalgroep zijn goed te onderscheiden. Vanaf de houten trap kan het publiek tijdens de pauze van voorstellingen de video bekijken waar ook fragmenten van hangjongeren in zijn verwerkt. Dan ontstaat een magisch spel van kijken en bekeken worden. De kijker zit op eenzelfde soort trap als de mensen in het amfitheater in Weert. Waar daar een soort ongemakkelijkheid heerst, kan hier het publiek ongestoord mee gluren. Terwijl de koffiekopjes rinkelen, mensen met elkaar babbelen in de pauze, kan elke bezoeker zich korter of langer onderdompelen in een gespannen stilte en toeschouwer worden van een wonderlijke interactie. Of deelgenoot. Door de trap ontstaat een zekere saamhorigheid. Stilte in een muziekpaleis en een zesde zaal. Een knappe ingreep.

Het hele artikel verschijnt in het zomernummer van Beelden. Opening TivoliVredenburg 21 juni 2014.